Wolne za oddanie krwi – ile dni przysługuje pracownikowi?
Oddawanie krwi to bezinteresowny akt dobroci. Ratujesz w ten sposób ludzkie życie. Polskie prawo wspiera krwiodawstwo. Pracownikom przysługuje prawo do dni wolnych od pracy. Wyjaśniamy zasady ich przyznawania.
Podstawa prawna wolnego za oddanie krwi
Prawo do dni wolnych dla krwiodawców wynika z przepisów. Głównym aktem prawnym jest ustawa o publicznej służbie krwi. Została uchwalona 22 sierpnia 1997 roku. Przepisy precyzuje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 roku. Dokument ten reguluje sposoby usprawiedliwiania nieobecności w pracy. Kodeks pracy także dotyczy uprawnień krwiodawców. Ustawa o Krajowej Sieci Onkologicznej z 9 marca 2023 roku wprowadziła istotne zmiany.
Ile dni wolnych przysługuje krwiodawcom?
Od 2023 roku krwiodawcy mają prawo do dwóch dni wolnych. Dotyczy to każdego oddania krwi lub jej składników. Zwolnienie przysługuje w dniu oddawania krwi. Przysługuje też w dniu następnym. Obejmuje to również czas niezbędnych badań lekarskich. W 2025 roku zasada dwóch dni wolnych pozostaje w mocy. Liczba dni wolnych w roku zależy od częstotliwości donacji. Kobieta może oddać krew 4 razy rocznie. Daje to łącznie 8 dni wolnych. Mężczyzna może oddać krew 6 razy rocznie. Przekłada się to na 12 dni wolnych. Oddawanie składników krwi pozwala na więcej wolnego. Dawcy płytek mogą mieć do 24 dni wolnych. Dawcy osocza mogą mieć do 48 dni wolnych rocznie.
| Rodzaj dawcy | Maksymalna częstotliwość donacji rocznie | Maksymalna liczba dni wolnych rocznie (od 2023 r.) |
|---|---|---|
| Kobieta (krew pełna) | 4 razy | 8 dni |
| Mężczyzna (krew pełna) | 6 razy | 12 dni |
| Dawca płytek krwi | 12 razy | 24 dni |
| Dawca osocza | 24 razy | 48 dni |
Czy przed 2023 rokiem przysługiwało mniej dni wolnych?
Tak, przed zmianami wprowadzonymi w 2023 roku ustawa przewidywała zazwyczaj jeden dzień wolny za oddanie krwi. Nowe przepisy podwoiły ten wymiar.
Zasady udzielania wolnego na oddanie krwi
Zwolnienie od pracy przysługuje w konkretnym dniu. Dotyczy to dnia, w którym pracownik oddaje krew. Obejmuje też dzień następny. Pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za te dni. Warunkiem jest udokumentowanie donacji. Pracownik musi przedstawić zaświadczenie. Wydaje je stacja krwiodawstwa. Zaświadczenie potwierdza oddanie krwi lub jej składników. Bez tego dokumentu pracodawca nie ma obowiązku udzielić płatnego wolnego. Zwolnienie obejmuje czas potrzebny na dojazd do stacji. Obejmuje też czas pobytu w stacji krwiodawstwa. Dotyczy również powrotu do miejsca pracy. Jest to zwolnienie celowe związane z donacją.
Czy muszę przedstawić pracodawcy zaświadczenie?
Tak, pracownik musi przedstawić pracodawcy zaświadczenie. Wydaje je jednostka organizacyjna publicznej służby krwi. Dokument ten usprawiedliwia nieobecność i potwierdza prawo do płatnego zwolnienia.
Obowiązki pracownika przed oddaniem krwi
Pracownik planujący oddać krew ma pewne obowiązki. Powinien z wyprzedzeniem zgłosić pracodawcy swoją nieobecność. Należy poinformować o przyczynie i przewidywanym okresie zwolnienia. Zwykle robi się to przed planowaną datą donacji. Po oddaniu krwi pracownik dostarcza zaświadczenie. Jest to dokument usprawiedliwiający nieobecność. Niepowiadomienie pracodawcy z wyprzedzeniem może mieć konsekwencje. Może być podstawą do nałożenia kary porządkowej. Może to być nagana lub upomnienie. Nawet jeśli pracownik ma prawo do wolnego, komunikacja jest ważna. Uprzedzenie pozwala pracodawcy zaplanować pracę zespołu.
Kiedy powinienem poinformować pracodawcę o planowanej donacji?
Pracownik powinien poinformować pracodawcę o planowanej nieobecności z wyprzedzeniem. Dokładny termin może zależeć od wewnętrznych regulaminów firmy. Zazwyczaj informuje się tak szybko, jak to możliwe po podjęciu decyzji o donacji.
Obowiązki i prawa pracodawcy w kontekście krwiodawstwa
Pracodawca ma ściśle określone obowiązki. Musi zwolnić pracownika z pracy na czas donacji. Dotyczy to dnia oddania krwi i dnia następnego. Pracodawca nie może odmówić udzielenia tego zwolnienia. Nie może też traktować tych dni jako urlopu wypoczynkowego. Pracodawca nie ma prawa ograniczać krwiodawstwa pracowników. Oddawanie krwi należy do sfery prywatnej pracownika. Regulamin pracy nie może wprowadzać ograniczeń w tym zakresie. Mimo to, liczne absencje mogą dezorganizować pracę. Pracodawca nie może jednak skutecznie zabronić pracownikom oddawania krwi. Wspieranie krwiodawstwa może pozytywnie wpływać na lojalność pracowników. Pracodawca może organizować akcje krwiodawstwa w firmie.
Czy pracodawca może odmówić udzielenia dnia wolnego na oddanie krwi?
Nie, pracodawca nie może odmówić udzielenia zwolnienia od pracy. Prawo do tych dni przysługuje pracownikowi na mocy ustawy. Pracodawca ma obowiązek zwolnić pracownika, jeśli ten spełnia warunki (oddaje krew, dostarcza zaświadczenie).
Dodatkowe przywileje honorowych dawców krwi
Osoby oddające krew uzyskują specjalne uprawnienia. Pierwszym jest tytuł Honorowy Dawca Krwi. Przysługuje osobie, która oddała bezpłatnie krew. Trzeba być zarejestrowanym w jednostce publicznej służby krwi. Kolejny tytuł to Zasłużony Honorowy Dawca Krwi. Przysługuje kobietom po oddaniu 5 litrów krwi. Mężczyźni uzyskują go po oddaniu 6 litrów krwi. Dawcy mają prawo do zwrotu utraconego zarobku. Dotyczy to dnia oddania krwi. Mają też zwrot kosztów przejazdu. Obejmuje to dojazd do Centrum Krwiodawstwa i powrót. Krwiodawcy otrzymują posiłek regeneracyjny. Jego wartość energetyczna to 4500 kalorii. Przysługuje im ekwiwalent pieniężny za pobraną krew. Dawcy krwi rzadkich grup mogą otrzymać rekompensatę. Nie może ona przekroczyć 1000 złotych.
- Tytuł Honorowy Dawca Krwi
- Tytuł Zasłużony Honorowy Dawca Krwi (po oddaniu określonej ilości krwi)
- Prawo do zwrotu utraconego zarobku
- Zwrot kosztów przejazdu do Centrum Krwiodawstwa
- Posiłek regeneracyjny o wartości 4500 kalorii
- Ekwiwalent pieniężny za pobraną krew
Jak często można oddawać krew?
Istnieją limity dotyczące częstotliwości donacji. Kobieta może oddać krew pełną maksymalnie 4 razy w roku. Mężczyzna może oddać krew pełną maksymalnie 6 razy w roku. Minimalna przerwa między donacjami krwi pełnej wynosi 8 tygodni. Donacje składników krwi mają inne limity. Płytki krwi można oddawać częściej. Maksymalnie 12 razy w roku. Osocze krwi można oddawać najczęściej. Maksymalnie 24 razy w roku. Częstotliwość oddawania wpływa na liczbę dni wolnych. Im częstsze donacje, tym więcej dni wolnych można uzyskać w roku.
Co jeśli pracownik stawi się, ale nie odda krwi?
Czasem zdarza się, że pracownik przyjeżdża do stacji krwiodawstwa. Nie może jednak oddać krwi z różnych powodów. Może to być stan zdrowia. Może to być też brak kwalifikacji w danym dniu. W takiej sytuacji stacja krwiodawstwa nie wystawi zaświadczenia o oddaniu krwi. Pracodawca nie ma wtedy obowiązku udzielenia płatnego zwolnienia. Zwolnienie przysługuje tylko za faktyczną donację. Pracownik powinien poinformować pracodawcę o sytuacji. Może porozumieć się z pracodawcą. Możliwe jest odpracowanie czasu nieobecności. Inną opcją jest złożenie wniosku o urlop wypoczynkowy na ten dzień. Dobra wola pracodawcy może pomóc w tej sytuacji.
Czy dostanę dzień wolny, jeśli nie oddam krwi mimo wizyty w centrum?
Nie, prawo do płatnego zwolnienia przysługuje za faktyczne oddanie krwi. Musisz przedstawić zaświadczenie potwierdzające donację. Bez zaświadczenia pracodawca nie ma obowiązku udzielić płatnego wolnego. Możliwe jest uzgodnienie innej formy usprawiedliwienia nieobecności.
