Zwolnienie lekarskie L4 – prawa, obowiązki i zasady wypłaty
Zwolnienie lekarskie, potocznie nazywane L4, to kluczowy dokument usprawiedliwiający nieobecność w pracy z powodu choroby. Dowiedz się, kto płaci za L4, jakie masz prawa i obowiązki oraz kiedy pracodawca może odmówić wypłaty świadczenia.
Czym jest zwolnienie lekarskie (L4)?
Zwolnienie lekarskie to dokument usprawiedliwiający Twoją nieobecność. Potwierdza czasową niezdolność do pracy. Lekarz wystawia je z powodu Twojej choroby. Otrzymasz je też, gdy opiekujesz się chorym dzieckiem lub innym członkiem rodziny.
Dokumentowane jest zaświadczeniem lekarskim. To jedyny dowód na Twoją niezdolność do pracy. Datą powstania niezdolności jest dzień wskazany w zwolnieniu.
Od 1 grudnia 2018 roku zwolnienia są elektroniczne. Lekarze wystawiają je w formie e-ZLA. System PUE ZUS automatycznie przesyła je do pracodawcy i ZUS.
Kto płaci za zwolnienie lekarskie? Pracodawca czy ZUS?
Odpowiedzialność za wypłatę świadczeń chorobowych jest podzielona. Pracodawca płaci wynagrodzenie chorobowe przez pewien czas. ZUS przejmuje wypłatę zasiłku później.
Pracodawca wypłaca wynagrodzenie przez pierwsze 33 dni choroby. Dotyczy to pracowników poniżej 50 roku życia. Dla osób, które ukończyły 50 lat, okres ten jest krótszy. Pracodawca płaci przez pierwsze 14 dni niezdolności do pracy.
Po upływie tych okresów wypłatę świadczenia przejmuje ZUS. ZUS wypłaca wtedy zasiłek chorobowy. Zasady te reguluje ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego.
| Kto płaci | Okres niezdolności | Wiek pracownika |
|---|---|---|
| Pracodawca | Pierwsze 33 dni | Poniżej 50 lat |
| Pracodawca | Pierwsze 14 dni | Powyżej 50 lat |
| ZUS | Od 34. dnia | Poniżej 50 lat |
| ZUS | Od 15. dnia | Powyżej 50 lat |
Jak obliczane jest wynagrodzenie i zasiłek chorobowy?
Wysokość świadczeń chorobowych jest określona przepisami. Standardowo wynosi 80% podstawy wymiaru. Podstawa wymiaru to Twoje przeciętne miesięczne wynagrodzenie. Oblicza się je z 12 miesięcy poprzedzających chorobę.
W niektórych przypadkach otrzymasz 100% podstawy wymiaru. Dotyczy to choroby w czasie ciąży. Obejmuje też niezdolność do pracy spowodowaną wypadkiem w drodze do pracy. Wypadek przy pracy również gwarantuje 100% wynagrodzenia lub zasiłku.
Przykład obliczenia wynagrodzenia chorobowego:
| Element | Wartość |
|---|---|
| Średnie miesięczne wynagrodzenie brutto | 4000 zł |
| Przeciętne dzienne wynagrodzenie (4000 / 30 dni) | 133,33 zł |
| Zasiłek chorobowy (80%) | 106,67 zł/dzień |
| Kwota zasiłku za 10 dni | 1066,70 zł |
Warunki przyznania świadczeń chorobowych – okres wyczekiwania
Nie każdy pracownik od razu ma prawo do świadczeń. Musisz spełnić warunki dotyczące okresu ubezpieczenia. Nazywa się to okresem wyczekiwania.
Dla osób objętych obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym wynosi 30 dni. Dotyczy to pracowników zatrudnionych na umowę o pracę. Musisz przepracować co najmniej 30 dni, aby nabyć prawo do wynagrodzenia chorobowego. Okres wyczekiwania dla dobrowolnego ubezpieczenia wynosi 90 dni. Dotyczy to na przykład zleceniobiorców.
Okres wyczekiwania nie dotyczy wszystkich. Nie obowiązuje osób zatrudnionych w ciągu 90 dni od ukończenia studiów. Pamiętaj, że bez zaświadczenia lekarskiego nie otrzymasz świadczenia. Nie przysługuje ono też, gdy niezdolność powstała w czasie urlopu bezpłatnego.
Kiedy pracodawca może odmówić wypłaty wynagrodzenia chorobowego?
Istnieją sytuacje, gdy pracownik traci prawo do świadczeń. Pracodawca może odmówić wypłaty w kilku przypadkach. Najczęstszą przyczyną jest wykorzystywanie zwolnienia niezgodnie z jego celem.
Wykorzystywanie zwolnienia niezgodnie z przeznaczeniem prowadzi do utraty prawa do zasiłku. Skutkiem jest utrata prawa do zasiłku za cały okres zwolnienia. Pracownik ma obowiązek powstrzymania się od aktywności niezgodnych z celem zwolnienia.
Inne przyczyny odmowy to:
- Brak orzeczenia lekarskiego.
- Choroba wynikająca z nadużycia alkoholu lub narkotyków. Takie zwolnienie ma kod literowy C.
- Nieprawidłowe zgłaszanie zwolnienia pracodawcy.
- Celowe unikanie pracy pod pretekstem choroby.
- Nieosiągnięcie minimalnego okresu ubezpieczenia (okresu wyczekiwania).
Zgodnie z wyrokiem SN z 3 marca 2010 roku z art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej wynikają dwie niezależne przesłanki utraty prawa do zasiłku.
Pracodawca może wstrzymać wypłatę wynagrodzenia. Musi jednak otrzymać formalne zawiadomienie od ZUS o nieprawidłowościach. Decyzja o wstrzymaniu wypłaty musi mieć solidne podstawy prawne.
Zwolnienia z kodem C oznaczają chorobę spowodowaną nadużyciem alkoholu. W zeszłym roku wystawiono ich 5,1 tys. 75% dotyczyło mężczyzn, 27% kobiet. Za 5 dni takiego zwolnienia nie przysługuje świadczenie. Dni te wliczają się jednak do limitu okresu zasiłkowego.
Prawa i obowiązki pracownika na zwolnieniu lekarskim
Przebywając na zwolnieniu lekarskim, masz określone prawa. Masz prawo do wynagrodzenia za czas choroby. Masz też prawo do zasiłku chorobowego po wyczerpaniu okresu płatności przez pracodawcę. Pracodawca nie może odmówić Ci zwolnienia, jeśli jest wystawione zgodnie z prawem.
Masz także obowiązki. Musisz powstrzymać się od pracy zarobkowej. Nie możesz podejmować żadnych aktywności niezgodnych z celem zwolnienia. Oznacza to unikanie czynności pogarszających stan zdrowia.
Przejawem troski pracownika niezdolnego do pracy wskutek choroby o dobro zakładu pracy jest stosowanie się do wskazań lekarskich.
Powinieneś przestrzegać zaleceń lekarza. Zalecenia dotyczą leczenia i rekonwalescencji. Masz obowiązek poinformować pracodawcę o chorobie. Przekaż informację o otrzymanym zwolnieniu lekarskim. Możesz zmieniać adres pobytu podczas zwolnienia. Pamiętaj jednak, aby poinformować o tym pracodawcę.
- Przestrzegaj zaleceń lekarza.
- Informuj pracodawcę o swojej nieobecności.
- Unikaj pracy zarobkowej.
- Powiadom pracodawcę o zmianie adresu pobytu.
Po zwolnieniu trwającym dłużej niż 30 dni musisz przejść badanie kontrolne. Badanie odbywa się w placówce medycyny pracy. Dopiero po nim możesz wrócić do pracy.
Kontrola zwolnień lekarskich
ZUS i pracodawca mogą kontrolować pracowników na L4. ZUS przeprowadza kontrole przez lekarzy orzeczników. Sprawdzają oni prawidłowość wystawienia zaświadczeń. Mogą też ocenić, czy pracownik prawidłowo wykorzystuje zwolnienie.
Pracodawca ma prawo zgłosić podejrzenia do ZUS. Jeśli masz wątpliwości co do zasadności L4 pracownika, zawiadom ZUS. Inspektor Państwowej Inspekcji Pracy też może przeprowadzić kontrolę. Kontrola dotyczy przestrzegania przepisów prawa pracy.
Procedura kontroli ZUS:
- Lekarz orzecznik weryfikuje zasadność L4.
- ZUS może przeprowadzić kontrolę w miejscu pobytu pracownika.
- W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, ZUS informuje pracodawcę.
- Pracodawca może wstrzymać wypłatę świadczenia na podstawie decyzji ZUS.
Pracodawca ma obowiązek zgłoszenia podejrzeń do ZUS. Decyzja o wstrzymaniu wypłaty musi być oparta na podstawie formalnego zawiadomienia ZUS.
Co zrobić, gdy pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia chorobowego?
Pracodawca ma obowiązek wypłacać wynagrodzenie. Dotyczy to też wynagrodzenia chorobowego. Co zrobić, gdy pracodawca nie płaci za L4? Masz kilka możliwości działania.
Najpierw skontaktuj się z pracodawcą. Upomnij się o swoje wynagrodzenie. Brak wypłaty może być wynikiem błędu. Nie zawsze oznacza złą wolę pracodawcy.
Jeśli rozmowa nie pomoże, podejmij dalsze kroki:
- Wyślij formalne wezwanie do zapłaty.
- Zgłoś problem do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP). PIP może przeprowadzić kontrolę i nakazać wypłatę.
- Skonsultuj się ze związkami zawodowymi, jeśli działają w Twojej firmie.
- Złóż pozew do sądu pracy. Możesz dochodzić swoich roszczeń w sądzie. Nie ma opłaty sądowej dla roszczeń do 50 000 zł.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 kwietnia 2000 r. stwierdził, że pracodawca, który świadomie nie wypłaca w terminie wynagrodzeń w pełnej wysokości, narusza w sposób umyślny swój podstawowy obowiązek.
Nieterminowa wypłata wynagrodzenia to ciężkie naruszenie obowiązków pracodawcy. Zgodnie z Kodeksem pracy możesz rozwiązać umowę bez wypowiedzenia. Przysługuje Ci wtedy odszkodowanie.
Pamiętaj, że roszczenia pracownicze przedawniają się. Mają termin przedawnienia 3 lata. Działaj w ramach tych terminów.
Czy pracodawca może odmówić zwolnienia lekarskiego?
Nie, pracodawca nie może odmówić zwolnienia lekarskiego. Jeśli zwolnienie jest wystawione przez lekarza i zgodne z prawem, pracodawca musi je przyjąć jako usprawiedliwienie nieobecności.
Ile czasu ma ZUS na wypłatę zasiłku chorobowego?
Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) ma 14 dni na wypłatę zasiłku chorobowego. Czas ten liczy się od daty otrzymania wszystkich niezbędnych dokumentów.
Czy na L4 można wychodzić z domu?
To zależy od wskazań na zwolnieniu. Jeśli zwolnienie ma kod 1, powinieneś leżeć. Jeśli ma kod 2, możesz wykonywać czynności dnia codziennego, w tym wychodzić z domu np. do apteki czy na spacer poprawiający stan zdrowia. Nie możesz jednak wykonywać pracy ani czynności niezgodnych z celem L4.
Podsumowanie
Zwolnienie lekarskie to Twoje prawo w przypadku choroby. Zapewnia wsparcie finansowe w trudnym czasie. Pamiętaj o swoich obowiązkach na L4. Przestrzegaj zaleceń lekarza. Unikaj pracy zarobkowej. To pozwoli Ci szybciej wrócić do zdrowia i pracy.
Znajomość przepisów chroni Twoje prawa. Wiesz, kto i kiedy płaci za Twoje L4. Wiesz też, co zrobić, gdy napotkasz trudności. W razie wątpliwości zawsze możesz skonsultować się ze specjalistą. Zasięgnij porady w dziale kadr, PIP lub u prawnika.
