Praca dla nieletnich w wakacje – zasady i przepisy

Zatrudnienie małoletnich i młodocianych osób w Polsce podlega ścisłym regulacjom prawnym. Wakacje to czas, gdy wielu młodych ludzi szuka swojego pierwszego zajęcia. Wyjaśniamy, kto i na jakich warunkach może legalnie pracować w okresie letnim.

Kim jest pracownik młodociany w świetle prawa?

Kodeks pracy definiuje pracownika młodocianego. Jest to osoba, która ukończyła 15 lat. Nie przekroczyła jednak 18. roku życia. Osoby poniżej 18. roku życia są określane jako małoletni. Legalne zatrudnienie na podstawie umowy o pracę jest możliwe od 15. roku życia. Wymaga to jednak ukończenia szkoły podstawowej.

Zatrudnianie osób młodszych jest również możliwe. Osoby od 13 lat mogą pracować. Dopuszczalna forma to umowa zlecenia.

Jakie warunki trzeba spełnić, aby zatrudnić młodocianego?

Zatrudnienie osoby młodocianej wymaga spełnienia kilku warunków. Kodeks pracy jasno je określa. Młodociany musi ukończyć co najmniej ośmioletnią szkołę podstawową. Potrzebne jest także świadectwo lekarskie. Stwierdza ono brak przeciwwskazań do pracy. Praca nie może zagrażać zdrowiu młodocianego. Nie może też kolidować z jego rozwojem.

Dla osób poniżej 16. roku życia przepisy są bardziej restrykcyjne. Mogą pracować tylko w określonych branżach. Należą do nich kultura, sztuka, sport, reklama. Wymagana jest zgoda rodzica lub opiekuna. Niezbędne jest również zezwolenie inspektora pracy.

Jakie prace może wykonywać pracownik młodociany?

Młodociani mogą być zatrudnieni do tzw. prac lekkich. Mogą też pracować w ramach przyuczenia do zawodu. Prace lekkie to takie, które nie stanowią zagrożenia. Nie wpływają negatywnie na zdrowie i rozwój młodocianego. Nie mogą też utrudniać realizacji obowiązku szkolnego.

Pracodawca określa wykaz prac lekkich. Musi uzyskać zgodę lekarza medycyny pracy. Wykaz ten wymaga zatwierdzenia. Robi to właściwy inspektor pracy. Pracodawca powinien zapoznać młodocianego z tym wykazem. Należy to zrobić przed rozpoczęciem pracy.

Przed podjęciem pracy przez osobę młodocianą, warto przeanalizować wykaz prac wzbronionych. Rozporządzenie Rady Ministrów z 19 czerwca 2023 r. dotyczy wykazu prac wzbronionych młodocianym.

Ile godzin może pracować młodociany w wakacje?

Wymiar czasu pracy młodocianego jest ograniczony. Zależy od wieku i okresu pracy. W roku szkolnym młodociani mogą pracować maksymalnie 12 godzin tygodniowo. Dzienny limit wynosi 2 godziny. W trakcie ferii i wakacji limity są wyższe. Mogą pracować do 35 godzin tygodniowo. Dzienny wymiar czasu pracy to 7 godzin.

Młodociany poniżej 16 lat ma niższy limit dzienny. Jego czas pracy nie może przekraczać 6 godzin na dobę. Czas pracy młodocianego powyżej 16 lat to 7 godzin na dobę. Tygodniowy limit w wakacje wynosi 35 godzin.

Pracownika młodocianego nie wolno zatrudniać. Zakaz dotyczy godzin nadliczbowych. Nie może też pracować w porze nocnej. Kodeks pracy, art. 203 § 1, tego zabrania.

Wykres przedstawia maksymalny tygodniowy czas pracy młodocianego w roku szkolnym i w wakacje.

Jakie przerwy i odpoczynek przysługują młodocianemu?

Młodociany pracownik ma prawo do przerw w pracy. Po przepracowaniu 4,5 godziny przysługuje mu przerwa. Trwa ona co najmniej 30 minut. Przerwa ta wlicza się do czasu pracy.

Młodociany ma również prawo do odpoczynku. Przysługuje mu minimalny nieprzerwany odpoczynek. Wynosi on 48 godzin. Odpoczynek ten powinien obejmować niedzielę.

Czy młodociany ma prawo do urlopu?

Tak, pracownik młodociany ma prawo do urlopu. Nabywa do niego prawo po 6 miesiącach pracy. Wtedy przysługuje mu 12 dni roboczych urlopu. Po upływie roku pracy nabywa prawo do kolejnych 26 dni urlopu. Łącznie w pierwszym roku pracy młodociany może mieć 38 dni urlopu.

Ile zarabia pracownik młodociany?

Wynagrodzenie pracownika młodocianego jest regulowane. Od 1 lipca 2024 roku minimalne wynagrodzenie wynosi 4300 zł brutto miesięcznie. Minimalna stawka godzinowa to 28,10 zł brutto. Dotyczy to umów o pracę. Młodociani uczniowie na umowie zlecenia nie płacą składek ZUS. Są też zwolnieni z podatku dochodowego. Dotyczy to osób do 26. roku życia.

„Młodociani uczniowie na umowie zlecenia nie płacą składek ZUS, a do 26. roku życia są zwolnieni z podatku dochodowego.”

Jakie obowiązki ma pracodawca zatrudniający młodocianego?

Pracodawca ma wiele obowiązków wobec młodocianego. Musi zapewnić opiekę i pomoc. Jest to niezbędne do wykonywania pracy. Pracodawca powinien zapoznać młodocianego z przepisami BHP. Musi też stworzyć wykaz prac lekkich. Ten wykaz musi zostać zatwierdzony. Pracodawca ma obowiązek prowadzić dokumentację kadrową. Musi również sporządzić wykaz prac wzbronionych młodocianym.

Zatrudnienie młodocianych wymaga zgody opiekunów prawnych. Czasami potrzebna jest zgoda inspektora pracy. Zależy to od wieku młodocianego i rodzaju pracy.

Zatrudnianie niezgodnie z przepisami grozi karą. Grzywny za nielegalne zatrudnienie młodocianych wynoszą od 1 tys. zł. Mogą sięgnąć nawet 30 tys. zł.

„Znajomość przepisów to podstawa, by uniknąć nie tylko kłopotów prawnych, ale także ryzykownego środowiska pracy.”

Gdzie szukać dodatkowych informacji?

Szczegółowych informacji udziela Państwowa Inspekcja Pracy (PIP). PIP przygotowuje broszury i poradniki. Dotyczą one zatrudniania pracowników sezonowych. Można tam uzyskać porady prawne. Zielona Linia to Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia. Również udziela informacji o zatrudnianiu młodocianych.

„Szczegółowych informacji na temat zatrudniania pracowników młodocianych udziela Państwowa Inspekcja Pracy.”

Kodeks pracy w dziale IX reguluje zatrudnianie młodocianych. Artykuły 190-204 są kluczowe. Inne podstawy prawne to Ustawa o systemie oświaty. Ważne jest też Rozporządzenie MEN z 15 grudnia 2010 r.

Podejmowanie pracy przez młodocianych bywa skomplikowane. „Prawdziwy labirynt regulacji.” – tak określił to Łukasz Koszczoł, prezes Job Impulse.