Opieka nad dzieckiem w pracy – co musisz wiedzieć?

Pracownicy wychowujący małe dzieci mają szczególne prawa. Kodeks pracy zapewnia im dni wolne na opiekę. Czy pracodawca może odmówić ich udzielenia? Wyjaśniamy zasady i uprawnienia.

Prawo do opieki nad dzieckiem – podstawy

Każdy pracownik w Polsce ma obowiązek zapewnić dzieciom odpowiednią opiekę. Pracodawcy muszą uwzględniać te potrzeby. Przepisy prawa gwarantują pracownikom specjalne uprawnienia. Jednym z nich są dni wolne na opiekę. Dotyczą one dzieci, które nie ukończyły jeszcze 14 lat.

Kto ma prawo do dni opieki?

Prawo do zwolnienia z pracy dotyczy pracowników zatrudnionych na umowę o pracę. Przysługuje rodzicom dzieci do lat 14. Dotyczy to rodziców biologicznych, adopcyjnych i zastępczych. Prawo to mają oboje rodzice. Mogą z niego korzystać na zmianę. Nie można go jednak sumować.

Ile dni wolnych przysługuje na opiekę?

Pracownik wychowujący dziecko do 14 lat ma prawo do zwolnienia. Przysługuje mu 2 dni wolne w ciągu roku. Może też wybrać 16 godzin zwolnienia. Wymiar ten dotyczy roku kalendarzowego. Niewykorzystane dni przepadają z końcem roku.

Przy zmianie wymiaru czasu pracy w ciągu roku, przelicza się godziny. Pracownik na pełnym etacie ma 16 godzin. Na pół etatu przysługuje mu 8 godzin. Pracownik określa wymiar w pierwszym wniosku. Wybór dotyczy całego roku.

Czy dni opieki są płatne?

Tak, dni wolne na opiekę nad dzieckiem są w pełni płatne. Pracownik zachowuje prawo do pełnego wynagrodzenia. Zwolnienie przysługuje niezależnie od stażu pracy. Nie ma znaczenia rodzaj umowy o pracę. Wymiar czasu pracy również nie wpływa na prawo do dni, jedynie na ich przeliczenie na godziny.

Czy pracodawca może odmówić udzielenia opieki?

Pracodawca jest obowiązany zwolnić pracownika. Obowiązek ten wynika z Kodeksu pracy. Pracodawca nie może odmówić udzielenia dni na opiekę nad dzieckiem. Dotyczy to sytuacji, gdy pracownik korzysta z przysługujących mu uprawnień. Prawo to gwarantuje art. 188 Kodeksu pracy.

Pracodawca, który odmawia udzielenia zwolnienia pracownikowi wychowującemu dziecko w wieku do 14 lat wbrew postanowieniom art. 188 k.p., narusza przepisy o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem.

Kiedy pracodawca może odmówić?

Pracodawca nie może odmówić prawa do opieki. Może jednak odmówić udzielenia dni wolnych we wskazanym przez pracownika terminie. Odmowa musi być uzasadniona. Zazwyczaj powodem są organizacyjne potrzeby firmy. Terminy wykorzystania dni opieki muszą być uzgodnione z pracodawcą.

W przypadku nagłej sytuacji pracodawca nie powinien odmówić. Pracownik powinien jak najszybciej powiadomić przełożonego. Zaleca się jednak złożenie wniosku z wyprzedzeniem.

Jakie są konsekwencje nieuzasadnionej odmowy?

Odmowa udzielenia dni opieki przez pracodawcę to naruszenie praw pracownika. Może być to uznane za ciężkie naruszenie. Pracownik może zgłosić sprawę do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP). PIP może nałożyć karę finansową na pracodawcę. Grzywna może wynosić od 1 000 zł do 30 000 zł. Pracownik może też skonsultować się z prawnikiem.

Jak złożyć wniosek o dni opieki?

Pracownik powinien złożyć wniosek o udzielenie urlopu. Wniosek dotyczy sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Zaleca się poinformowanie pracodawcy kilka dni wcześniej. W przypadku nagłej potrzeby, wniosek składa się najpóźniej w dniu zwolnienia.

W pierwszym wniosku pracownik określa wymiar. Wybiera dni lub godziny. Wybór obowiązuje przez cały rok kalendarzowy. Nie ma obowiązku tłumaczyć pracodawcy powodu opieki.

• Warto wcześniej porozmawiać z przełożonym.
• Wspólnie ustalcie dogodny termin.
• Złóż wniosek z odpowiednim wyprzedzeniem.
• Przechowuj dokumenty i komunikację.

Inne uprawnienia związane z rodzicielstwem

Kodeks pracy przewiduje inne formy wsparcia dla rodziców. Pracownik ma prawo do urlopu wychowawczego. Przysługuje on do ukończenia przez dziecko 6. roku życia. W przypadku dziecka niepełnosprawnego wiek ten jest wydłużony. Urlop wychowawczy można wykorzystać w całości lub częściach.

Urlop wychowawczy a 2 dni opieki – różnice

Dni opieki (art. 188 KP) to 2 płatne dni rocznie na dziecko do 14 lat. Urlop wychowawczy to dłuższy, zazwyczaj bezpłatny urlop. Przysługuje na dziecko do 6 lat. Wymaga zgłoszenia z 21-dniowym wyprzedzeniem. Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadziła też 5-dniowy urlop opiekuńczy. Dotyczy on opieki nad członkiem rodziny wymagającym wsparcia.

Alternatywne rozwiązania

Pracownicy z dziećmi mogą szukać elastycznych form zatrudnienia. Pracodawcy powinni je uwzględniać. Możliwe rozwiązania to:

• Elastyczne godziny pracy.
• Telepraca (praca zdalna).
• Inne formy godzenia obowiązków rodzicielskich z pracą.

Warto zasięgnąć informacji o elastycznych formach zatrudnienia. Konsultacja z doradcą zawodowym może pomóc. Specjalista ds. zatrudnienia doradzi w tej kwestii.

FAQ – Najczęściej zadawane pytania