Kto płaci za L4 w 2025 roku? Pracodawca czy ZUS?

Zwolnienie lekarskie to dokument usprawiedliwiający nieobecność w pracy z powodu choroby. W Polsce koszty L4 dzielą między siebie pracodawca i Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Zasady zależą od długości choroby i wieku pracownika. Zrozumienie tych reguł jest kluczowe dla każdego ubezpieczonego.

Czym jest zwolnienie lekarskie (L4)?

Zwolnienie lekarskie, znane jako L4, potwierdza czasową niezdolność do pracy. Jest to jedyny dokument usprawiedliwiający taką nieobecność. Może je wystawić lekarz, dentysta lub psychiatra. Od 1 grudnia 2018 roku zwolnienia są wyłącznie elektroniczne (e-ZLA). Lekarz wysyła je do ZUS i pracodawcy. Pracownik widzi swoje e-ZLA na Internetowym Koncie Pacjenta (IKP).

Kto ma prawo do świadczenia za czas choroby?

Każda osoba zgłoszona do ubezpieczeń społecznych ma prawo do świadczenia. Musi opłacać składkę na ubezpieczenie chorobowe. Pracownik zatrudniony na umowę o pracę ma to prawo obowiązkowo. Osoby na umowie zleceniu mogą przystąpić do ubezpieczenia dobrowolnie. Przedsiębiorcy również mogą opłacać dobrowolną składkę chorobową. Świadczenie przysługuje po spełnieniu warunków.

Okres wyczekiwania na świadczenie

Prawo do świadczenia chorobowego nie powstaje od razu. Pracownik na umowie o pracę musi czekać 30 dni. Okres ten liczy się od daty rozpoczęcia ubezpieczenia. Osoby z dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym czekają 90 dni. Dotyczy to np. zleceniobiorców i przedsiębiorców. Czas wyczekiwania nie dotyczy osób, które są ubezpieczone bez przerwy. Nie obejmuje też absolwentów szkół wyższych w ciągu 90 dni od ukończenia studiów. Ważne jest, aby sprawdzić swój status ubezpieczeniowy.

Kto płaci za L4 – Pracodawca czy ZUS?

Koszty zwolnienia lekarskiego dzielone są między pracodawcę i ZUS. Podział zależy od liczby dni niezdolności do pracy. W danym roku kalendarzowym pracodawca płaci przez określony czas. Po tym okresie obowiązek przejmuje ZUS. Ta zasada dotyczy głównie pracowników na umowie o pracę.

Wynagrodzenie chorobowe wypłacane przez pracodawcę

Pracodawca wypłaca wynagrodzenie chorobowe przez pierwsze dni niezdolności do pracy. Standardowo jest to 33 dni w ciągu roku kalendarzowego. Pracownikom, którzy ukończyli 50 lat, przysługuje krótszy okres. Pracodawca płaci im tylko przez pierwsze 14 dni choroby. Limit dni liczy się od początku roku. Po wykorzystaniu limitu pracodawca przestaje płacić. Obowiązek wypłaty przechodzi na ZUS.

„Pracodawca może odmówić wypłaty pełnego wynagrodzenia po przekroczeniu limitu 33 dni chorobowych w roku.”

Pracodawca ma obowiązek wypłacać wynagrodzenie co najmniej raz w miesiącu. Wypłata powinna nastąpić w terminie wypłaty wynagrodzenia. Pracownik musi dostarczyć e-ZLA pracodawcy. System PUE ZUS robi to automatycznie. Pracodawca musi być zgłoszony jako płatnik składek.

Zasiłek chorobowy wypłacany przez ZUS

Po upływie okresu płatności przez pracodawcę, świadczenie wypłaca ZUS. Zasiłek chorobowy przysługuje od 34. dnia choroby. Dla pracowników powyżej 50 lat ZUS płaci od 15. dnia. Maksymalny okres pobierania zasiłku chorobowego wynosi 182 dni. W przypadku gruźlicy lub choroby w trakcie ciąży okres ten może być dłuższy. Maksymalny okres wynosi wtedy 270 dni. Suma dni wynagrodzenia i zasiłku nie może przekroczyć 182 dni w roku (lub 270 dni w szczególnych przypadkach).

ZUS wypłaca zasiłek na podstawie e-ZLA. Czasowa niezdolność do pracy może wynikać z choroby pracownika. Obejmuje też wypadek przy pracy lub ciążowe komplikacje. ZUS może wypłacać inne świadczenia. Są to np. zasiłek opiekuńczy czy macierzyński.

Różnica między wynagrodzeniem a zasiłkiem

Wynagrodzenie chorobowe i zasiłek chorobowy to różne świadczenia. Wynagrodzenie płaci pracodawca ze swoich środków. Dotyczy to pierwszych dni choroby. Zasiłek płaci ZUS ze środków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przysługuje po wyczerpaniu limitu dni płatnych przez pracodawcę. Prawo do obu świadczeń wynika z ubezpieczenia chorobowego.

Ile wynosi świadczenie chorobowe?

Wysokość świadczenia chorobowego zależy od przyczyny niezdolności do pracy. Standardowa stawka to 80% podstawy wymiaru wynagrodzenia. Podstawa wymiaru to przeciętne miesięczne wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy. Istnieją sytuacje, gdy pracownik otrzymuje 100% wynagrodzenia.

Kiedy L4 jest płatne 80%?

Standardowa wysokość świadczenia za L4 wynosi 80% podstawy wymiaru. Stawka ta dotyczy niezdolności do pracy spowodowanej chorobą. Obowiązuje również w przypadku odosobnienia związanego z chorobą zakaźną. Jest to najczęstsza wysokość wypłacanego świadczenia. Wynagrodzenie chorobowe (płacone przez pracodawcę) i zasiłek chorobowy (płacony przez ZUS) są zazwyczaj w tej wysokości.

Przyczyna niezdolności	Wysokość świadczenia
Choroba	80% podstawy wymiaru
Odosobnienie z powodu choroby zakaźnej	80% podstawy wymiaru

Kiedy L4 jest płatne 100%?

W niektórych przypadkach pracownik otrzymuje 100% podstawy wymiaru wynagrodzenia. Dotyczy to choroby w trakcie ciąży. Pełne wynagrodzenie przysługuje także po wypadku w drodze do pracy lub z pracy. Badania lekarskie dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów również są płatne w 100%. Prawo do 100% dotyczy zarówno wynagrodzenia chorobowego, jak i zasiłku chorobowego. Kobiety w ciąży mają prawo do świadczenia przez 270 dni.

L4 a różne formy zatrudnienia i ubezpieczenia

Zasady wypłaty świadczeń chorobowych różnią się w zależności od formy zatrudnienia. Ubezpieczenie chorobowe jest kluczowe. Tylko osoby objęte tym ubezpieczeniem mają prawo do świadczeń.

L4 na umowie o pracę

Pracownik na umowie o pracę podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu. Ma prawo do wynagrodzenia chorobowego przez pierwsze dni choroby. Limit wynosi 33 dni (lub 14 dni dla osób 50+). Po wyczerpaniu limitu ZUS wypłaca zasiłek. Okres wyczekiwania wynosi 30 dni. Pracodawca nie ponosi kosztów w pierwszych 14 dniach, jeśli staż pracy jest krótszy niż 3 miesiące.

L4 na umowie zleceniu

Osoby na umowie zleceniu mogą przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Jest to warunek otrzymania świadczenia chorobowego. Jeśli zleceniobiorca opłaca składki, ma prawo do zasiłku chorobowego. Zasiłek wypłaca ZUS od pierwszego dnia choroby. Nie ma wynagrodzenia chorobowego płaconego przez zleceniodawcę. Okres wyczekiwania wynosi 90 dni. Wysokość zasiłku to 80% podstawy wymiaru (lub 100% w szczególnych przypadkach).

L4 na własnej działalności gospodarczej

Przedsiębiorcy również mogą opłacać dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Muszą zgłosić się do niego w ZUS. Prawo do zasiłku chorobowego przysługuje po 90 dniach opłacania składki. Zasiłek wypłaca ZUS od pierwszego dnia choroby. Wysokość to 80% podstawy wymiaru. Podstawa wymiaru jest ustalana na podstawie deklarowanej kwoty. Maksymalny okres pobierania zasiłku to 182 dni.

L4 a KRUS

Rolnicy ubezpieczeni w KRUS mają odrębne zasady. Świadczenia chorobowe wypłaca im Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS). Zasady i wysokość świadczeń są inne niż w ZUS. Ubezpieczenie w KRUS jest niezależne od ubezpieczenia w ZUS. Nie można być ubezpieczonym jednocześnie w obu instytucjach.

L4 a status bezrobotnego

Osoby zarejestrowane w urzędzie pracy jako bezrobotne nie podlegają ubezpieczeniu chorobowemu. Nie mają prawa do wynagrodzenia ani zasiłku chorobowego z ZUS. Status bezrobotnego oznacza gotowość do podjęcia pracy. Choroba uniemożliwia tę gotowość. W przypadku choroby bezrobotny powinien poinformować urząd pracy.

Prawa i obowiązki pracownika na L4

Pracownik na zwolnieniu lekarskim ma określone prawa i obowiązki. Musi ich przestrzegać. Nieprzestrzeganie zasad może mieć konsekwencje. Najważniejsze to informowanie pracodawcy i stosowanie się do zaleceń lekarza.

Obowiązki pracownika

Pracownik musi poinformować pracodawcę o swojej niezdolności do pracy. Powinien to zrobić nie później niż w drugim dniu nieobecności. Sposób powiadomienia może być określony w regulaminie pracy. Może to być telefon, mail lub wiadomość SMS. Pracownik musi dostarczyć pracodawcy e-ZLA. System PUE ZUS robi to automatycznie. Najważniejszy obowiązek to przestrzeganie zaleceń lekarza. Dotyczy to leczenia i rekonwalescencji. Pracownik powinien unikać czynności pogarszających stan zdrowia.

„Przejawem troski pracownika niezdolnego do pracy wskutek choroby o dobro zakładu pracy jest stosowanie się do wskazań lekarskich.”

Pamiętaj! Jeżeli twój pracownik nie przekazał lub przekazał zbyt późno informację o chorobie i okresie jej trwania, to narusza ustaloną organizację pracy.

Prawa pracownika

Pracownik na L4 ma prawo do świadczenia pieniężnego. Jest nim wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek. Ma prawo do ochrony przed wypowiedzeniem umowy o pracę. Pracodawca zasadniczo nie może zwolnić pracownika w czasie choroby. Istnieją wyjątki od tej zasady. Dotyczą np. długotrwałej niezdolności do pracy. Pracownik ma prawo do kontroli przez ZUS lub pracodawcę. Kontrola ma na celu sprawdzenie prawidłowości wykorzystania zwolnienia.

Prawa i obowiązki pracodawcy w związku z L4

Pracodawca ma również szereg obowiązków związanych ze zwolnieniami lekarskimi pracowników. Musi prawidłowo rozliczać i wypłacać świadczenia. Ma też prawo do kontroli.

Obowiązki pracodawcy

Pracodawca musi przyjmować e-ZLA od pracowników. Ma obowiązek wypłacić wynagrodzenie chorobowe. Dotyczy to pierwszych 33 lub 14 dni choroby. Po tym okresie musi przekazać dokumenty do ZUS. ZUS przejmuje wtedy wypłatę zasiłku. Pracodawca zgłasza do ZUS liczbę zatrudnionych osób. Obowiązek ten dotyczy firm powyżej 20 ubezpieczonych. Takie firmy samodzielnie wypłacają zasiłki chorobowe. Mniejsze firmy (do 20 ubezpieczonych) przekazują dokumenty do ZUS. ZUS wypłaca zasiłki bezpośrednio pracownikom.

Kontrola pracownika na L4

Pracodawca ma prawo kontrolować pracownika na zwolnieniu lekarskim. Kontrolę przeprowadza się w celu sprawdzenia prawidłowości wykorzystania L4. Pracodawca może sprawdzić, czy pracownik stosuje się do zaleceń lekarza. Może też zweryfikować, czy pracownik nie wykonuje pracy zarobkowej. Kontrolę może przeprowadzić upoważniony pracownik firmy. Kontrolę może też przeprowadzić ZUS. Nadużywanie zwolnienia lekarskiego może prowadzić do utraty prawa do świadczenia.

Zapowiadane zmiany w wypłacaniu zasiłku chorobowego na 2025 rok

W kontekście 2025 roku pojawiają się dyskusje o zmianach w systemie. Jedna z zapowiedzi dotyczy przekazania wypłaty zasiłków chorobowych w całości do ZUS. Oznaczałoby to, że pracodawcy przestaliby wypłacać wynagrodzenie chorobowe. ZUS wypłacałby świadczenie od pierwszego dnia choroby. Takie zmiany wymagają nowelizacji przepisów. Na dzień dzisiejszy obowiązują zasady podziału między pracodawcę i ZUS. Należy śledzić komunikaty ZUS i rządu.

Sprawdź firmową politykę dotyczącą przedłużenia okresu płatności.

• Warto zapoznać się z regulaminem pracy.
• Polityka firmy może oferować dodatkowe świadczenia.
• Pracownik powinien dostarczyć odpowiednie dokumenty.
• Zgłoszenie nieobecności powinno odbywać się nie później niż w drugim dniu.
• Niezwłocznie poinformuj pracodawcę o niezdolności do pracy.
• Jeżeli pracodawca nie ustalił sposobu powiadamiania, możesz to zrobić telefonicznie.
• Złożyć stosowne dokumenty do ZUS po upływie 14 dni zwolnienia.

Zrozumienie, kto płaci za L4 i na jakich zasadach, jest ważne. Zapewnia to poczucie bezpieczeństwa w razie choroby. Znajomość swoich praw i obowiązków ułatwia przejście przez okres rekonwalescencji.