Czy pracodawca może wysłać na przymusowy urlop?

Urlop wypoczynkowy to fundamentalne prawo pracownika. Kodeks pracy gwarantuje coroczny płatny wypoczynek. Czy pracodawca może jednak zmusić Cię do wzięcia wolnego? Wyjaśniamy przepisy.

Urlop wypoczynkowy – podstawowe prawo pracownika

Każdy pracownik ma prawo do wypoczynku. Prawo to gwarantuje Kodeks pracy. Urlop wypoczynkowy jest jednym z podstawowych uprawnień. Przysługuje osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Pracownik nabywa prawo do urlopu z chwilą rozpoczęcia pracy.

Wymiar urlopu zależy od stażu pracy. Pracownicy z krótszym stażem pracy (poniżej 10 lat) mają 20 dni urlopu. Osoby zatrudnione co najmniej 10 lat otrzymują 26 dni urlopu. Jest to prawo niezbywalne. Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu.

Obowiązek udzielenia urlopu spoczywa na pracodawcy. Pracodawca musi zapewnić pracownikowi wypoczynek. Urlop powinien być udzielany corocznie. Zazwyczaj urlop udzielany jest na wniosek pracownika. Pracodawca decyduje o zatwierdzeniu terminów urlopu. Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów. Plan urlopów ustala pracodawca. Bierze pod uwagę wnioski pracowników. Pracodawca może ustalić termin urlopu po porozumieniu z pracownikiem.

Pracownik ma prawo do wypoczynku, który zapewniają przepisy o czasie pracy, dniach wolnych od pracy oraz o urlopach wypoczynkowych.

Kiedy pracodawca może wysłać na przymusowy urlop?

Choć urlop udzielany jest na wniosek pracownika, istnieją wyjątki. Pracodawca może wysłać pracownika na urlop pomimo braku jego wniosku. Przymusowy urlop może mieć miejsce tylko w sytuacjach określonych przez Kodeks pracy. Pracodawca ma pewne uprawnienia organizacyjne. Nie może jednak arbitralnie decydować o urlopach pracownika.

Przymusowy urlop zaległy

Niewykorzystany urlop staje się urlopem zaległym. Urlop zaległy należy wykorzystać do 30 września następnego roku kalendarzowego. Pracodawca ma obowiązek zapewnić możliwość wykorzystania tego urlopu. Niewypełnienie tego obowiązku jest wykroczeniem. Może skutkować nałożeniem grzywny na pracodawcę. Kara wynosi od 1000 do 30 000 zł.

Pracodawca ma prawo jednostronnie wysłać pracownika na zaległy urlop. Dotyczy to urlopu niewykorzystanego do 30 września. Sąd Najwyższy stwierdził, że pracodawca może wysłać pracownika na zaległy urlop nawet bez jego zgody. Pracownik nie może odmówić wykorzystania urlopu udzielonego zgodnie z przepisami. Zmuszenie pracownika do urlopu zaległego jest możliwe. Warto zlecić wykorzystanie urlopu w formie pisemnej. Służy to celom dowodowym.

Urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym należy pracownikowi udzielić najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego.

Roszczenie o zaległy urlop przedawnia się po 3 latach. Okres ten liczy się od dnia, gdy urlop stał się wymagalny. Dzieje się to po 30 września kolejnego roku.

Pracodawcy powinni regularnie monitorować stan zaległych urlopów. Dobra praktyka sugeruje przypominanie pracownikom o planowaniu wypoczynku.

Przymusowy urlop w okresie wypowiedzenia

Szczególna sytuacja dotyczy okresu wypowiedzenia umowy o pracę. Zgodnie z art. 167(1) Kodeksu pracy, pracownik musi wykorzystać urlop w tym okresie. Dzieje się tak, jeżeli pracodawca udzieli mu urlopu. Pracodawca ma prawo wysłać pracownika na przymusowy urlop w tym czasie. Może wyznaczyć termin bez uzgodnienia z pracownikiem. Dotyczy to zarówno urlopu bieżącego, jak i zaległego.

Art. 167(1) Kodeksu pracy: W okresie wypowiedzenia umowy o pracę pracownik jest obowiązany wykorzystać przysługujący mu urlop, jeżeli w tym okresie pracodawca udzieli mu urlopu.

Pracownik ma obowiązek wykorzystać urlop w przypadku rozwiązania umowy za wypowiedzeniem. Udzielenie urlopu przed rozpoczęciem biegu wypowiedzenia jest niedopuszczalne.

Zmiana terminu urlopu przez pracodawcę

Pracodawca może przesunąć termin urlopu. Musi mieć ku temu ważne przyczyny. Przesunięcie może nastąpić na wniosek pracownika. Wniosek musi być umotywowany ważnymi przyczynami (art. 164 Kodeksu pracy). Pracodawca może też przesunąć urlop z powodu szczególnych potrzeb zakładu pracy. Obecność pracownika musi być konieczna. Nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia pracy.

W pewnych sytuacjach pracodawca musi przesunąć urlop. Dzieje się tak, gdy pracownik nie może rozpocząć urlopu w ustalonym terminie. Powodem może być choroba, izolacja, powołanie na ćwiczenia wojskowe, urlop macierzyński lub ojcowski (art. 165 Kodeksu pracy). Pracodawca musi przesunąć urlop na termin późniejszy.

Art. 164 Kodeksu pracy: Przesunięcie terminu urlopu może nastąpić na wniosek pracownika umotywowany ważnymi przyczynami.

Odwołanie pracownika z urlopu

Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu. Dzieje się to tylko w wyjątkowych sytuacjach. Muszą zaistnieć okoliczności nieprzewidziane. Wymagają one obecności pracownika w zakładzie (art. 167 Kodeksu pracy). Pracodawca musi zwrócić pracownikowi koszty związane z odwołaniem. Dotyczy to kosztów, które pracownik poniósł w związku z urlopem. Mogą to być koszty podróży czy zakwaterowania.

Sytuacja odwołania z urlopu jest rzadka. Powinna być stosowana z ostrożnością. Pracownik nie może jednocześnie być zwolniony z obowiązku świadczenia pracy i wykorzystywać urlop.

Co jeśli pracownik nie chce iść na urlop?

Urlop wypoczynkowy to prawo i obowiązek pracownika. Pracownik nie może odmówić wykorzystania urlopu udzielonego zgodnie z prawem. Dotyczy to zwłaszcza urlopu zaległego. Pracodawca ma prawo nakazać jego wykorzystanie. Dzieje się tak, gdy pracownik nie wykorzystał urlopu w terminie. Zaległy urlop powinien zostać udzielony do 30 września następnego roku.

Co do zasady, pracodawca może wysłać pracownika na zaległy urlop. Dotyczy to nawet braku zgody pracownika. Zmuszenie pracownika do urlopu zaległego jest zgodne z prawem w określonych sytuacjach. Szczególnie po upływie ustawowego terminu na jego wykorzystanie.

Jeżeli pracownik nie wykorzystał wszystkich dni urlopu, przysługuje mu ekwiwalent. Ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy wypłacany jest tylko wtedy, gdy urlopu nie da się już wykorzystać. Najczęściej ma to miejsce przy rozwiązaniu umowy o pracę.

Podsumowanie

Urlop wypoczynkowy jest kluczowym prawem pracownika. Pracodawca ma obowiązek go udzielić. Standardowo urlop planuje się wspólnie lub na wniosek pracownika. Pracodawca może jednak jednostronnie wysłać pracownika na urlop. Dotyczy to urlopu zaległego po 30 września. Może też nakazać wykorzystanie urlopu w okresie wypowiedzenia. Zmiana terminu urlopu lub odwołanie z niego są możliwe. Wymagają jednak ważnych przyczyn określonych w Kodeksie pracy. Niewypełnienie obowiązków urlopowych przez pracodawcę grozi karą grzywny.